Muhamed Al-Ŷajyar ishte i njohur në astrologji, matematikë dhe poezi. Ai ishte një jurist ekspert dhe interesohej për bestytnitë dhe lajmet e kohërave të trazuara në të cilat jetoi. “Në gjithë botën nuk ka ndodhur kurrë / ajo që ndodhi në Al-Andalus,” shkroi ai në një nga poezitë e tij. I burgosur për vite në Sevilje, ai kopjoi libra për guvernatorin e qytetit, derisa u lirua dhe u emërua alfaquí – ekspert i ligjit – dhe imam i Aqūṭa-s, siç njihej dikur Kutari i sotëm. Komuna në rrethin e Axarquia në provincën Málaga me një popullsi aktuale prej 600 banorësh ishte, në atë kohë, vetëm një fermë rurale me përmasa të ngjashme. Ai mbërriti atje më 9 gusht 1490. Ai rrëfeu jetën e tij të përditshme në papirus: trashëgiminë dhe gjykimet e divorcit, reflektimet personale, pushtimin e Granadës në 1492 dhe tërmetin që shkatërroi Málagën pak më vonë. Rreth vitit 1500, i detyruar të konvertohej në krishterim ose të largohej nga atdheu, vendosi ta bënte këtë të fundit. Me shpresën për t’u kthyer, ai fshehu tre dorëshkrime në një mur të shtëpisë së tij: dy librat e shkruar prej tij dhe një Kur’an që daton nga shekulli i 12-të ose i 13-të. Ata nuk u panë më kurrë derisa punëtorët i larguan nga vendi ndërsa bënin punë rinovimi në një shtëpi në fshat.

Ato qëndruan të fshehura për 500 vjet deri më 28 qershor 2003. Në 20-vjetorin e zbulimit, pronarja e shtëpisë, Magdalena Santiago kujton: “Ishte një surprizë. Askush nuk e priste që diçka e tillë të shfaqej”, duke shtuar se prona pothuajse po “po binte”. Të mbrojtur me kashtë, ata u futën në zgavrën e një dollapi të fshehur në muret origjinale të gjera të shtëpisë andaluziane. Libra të tjerë që datojnë nga kjo periudhë janë gjetur gjithashtu pas shekujsh të fshehur në mure në pjesë të ndryshme të Spanjës, por ky Kuran është një nga dy më të vjetrit e zbuluar ndonjëherë në vend. “Ishte një zbulim i jashtëzakonshëm,” thotë María Isabel Calero, një arabe në pension, e cila kaloi një kohë të gjatë duke studiuar origjinalet në Universitetin e Málaga 20 vjet më parë.

Sot, pas restaurimit delikat – me letër të shartuar – ato ruhen në Archivo Histórico Provincial de Málaga, të menaxhuar nga qeveria rajonale e Andaluzisë. Administrata redaktoi një faksimile të Kuranit në vitin 2009, e cila u bë një dhuratë ceremoniale së bashku me kërkimin mbi tre librat me titull Los manuscritos de Cútar (Dorëshkrimet Cútar), të udhëhequr nga Calero. Teksti fetar ka formë katrore dhe daton nga shekulli i 13-të, periudha Almohad në Spanjë. Është bërë nga pergamena e lëkurës së viçit dhe deleve. Rëndësia e saj mund të shihet në dekorim: ka kufij të dantellave, nyjet e Solomonit, guaska dhe lule në të kuqe. Kaligrafia është me bojë të zezë dhe jeshile, të cilat e bëjnë tekstin një kompozim ndriçues që i ka mbijetuar kalimit të shekujve./islampress